De laatste jaren is vasten een nieuwe favoriet geworden in de wetenschappelijke onderzoeksgemeenschap en mensen hebben verschillende programma's voor intermittent fasting voorgesteld voor de preventie en behandeling van obesitas. In feite zijn de voordelen van vasten meer dan dat. Naast basisgewichtsverlies kan vasten ook helpen bij het verbeteren van cardiometabole ziekten en neurodegeneratieve ziekten, en zelfs het leven van dieren verlengen. Op dit moment is er echter nog steeds een gebrek aan grootschalige prospectieve klinische onderzoeken om "de veranderingen in het menselijk systeem veroorzaakt door langdurig vasten" te onthullen (het is tenslotte echt te moeilijk voor mensen om vijf, zes of zeven opeenvolgende dagen niet te eten).

Om deze leemte op te vullen, heeft een onderzoeksteam van de Universiteit van Cambridge in het Verenigd Koninkrijk onlangs een 7-daagse menselijke vastenproef uitgevoerd en ontdekte dat: 7 dagen vasten (alleen water drinken) het gemiddelde gewicht van de deelnemers met 5,7 kg verminderde. Het is vermeldenswaard dat pas na 3 dagen van volledige caloriebeperking duidelijke gezondheidsvoordelen zichtbaar zullen zijn.

Het lijkt erop dat je pas van de voordelen van vasten kunt genieten als je drie dagen lang ‘bigu’ hebt volgehouden.

https://doi.org/10.1038/s42255-024-01008-9

De onderzoekers verzamelden 12 gezonde vrijwilligers, waaronder 5 vrouwen (lichaamsvet boven 15%) en 7 mannen (lichaamsvet boven 12%), met een gemiddeld gewicht van 77,5 kg en een gemiddelde body mass index (BMI) van 25,4 kg/m2 (licht overgewicht). Gedurende de 7 dagen van het experiment moesten de deelnemers volledig vasten (water drinken als ze dorst hadden en hun mond smakken als ze honger hadden).

De meest intuïtieve gegevens tonen aan dat na 7 dagen vasten het gemiddelde gewicht van de 12 vrijwilligers met 5,7±0,8 kg afnam, wat gelijk staat aan een afname van 1,9 eenheden in BMI. Onder hen omvat het gewichtsverlies totaal, totale magere lichaamsmassa en vetmassa; en vanuit het oogpunt van de samenstelling nam de subcutane vetmassa significant af met 0,21 kg na 7 dagen vasten, maar de vermindering van visceraal vet was niet significant.

In de eerste 2-3 dagen van het 7-daagse vastenproces daalde de glucoseconcentratie in plasma, terwijl het vetzuurgehalte aanzienlijk toenam en vervolgens stabiliseerde. Het is te zien dat in de vroege fase van het vasten het lichaam geleidelijk overschakelde van het gebruik van glucose voor energie naar het gebruik van vet. Gedurende de gehele vastenperiode bleef de concentratie van 3-hydroxybutyraat in plasma stijgen, wat bewijst dat de productie van ketonlichamen in het lichaam bleef toenemen.

Het is vermeldenswaard dat geen enkele vrijwilliger bijwerkingen meldde tijdens het 7-daagse vastenproces.

Zelfs na het hervatten van het vrije eten 3 dagen na het vasten, was het gewicht van de deelnemers nog steeds lager dan het oorspronkelijke niveau (nog steeds verminderd met 3,1±0,6 kg). Het goede nieuws is echter dat na het hervatten van het eten, het verloren magere lichaamsgewicht van de deelnemers bijna volledig werd hersteld (-0,69±0,49 kg), maar het verloren vet werd niet volledig hersteld (-1,85±0,34 kg).

Experimenteel proces en basisinformatieveranderingen

Gedurende de gehele vastenperiode van 7 dagen hielden de onderzoekers ook nauwlettend de gezondheidsgegevens van de deelnemers in de gaten. Voor, tijdens en na het vasten registreerden de onderzoekers de veranderingen in de niveaus van ongeveer 3.000 eiwitten in het plasmaproteoom om de mogelijke effecten van vasten op de gezondheid te onderzoeken.

In termen van kwantiteit onderging 35.9% van het plasmaproteoom significante veranderingen, waarvan 22 proteïnedoelen toenamen en 122 afnamen met meer dan 2 standaarddeviatie-eenheden. Vanuit een tijdsperspectief moeten systemische proteomische veranderingen echter 3 dagen worden gevast voordat ze zichtbaar worden, terwijl weinig proteïnen na 24 en 48 uur veranderen.

Specifiek omvatten de eiwitdoelen van deze veranderingen: plasma leptine niveaus daalden, bereikten een minimum op de vierde dag van vasten, een afname van ongeveer 2,39 standaarddeviaties, en de hypothalamus-hypofyse-schildklier-as werd ook onderdrukt (d.w.z. thyroxine daalde tot een minimum op de tweede dag). Echter, andere eiwitten gerelateerd aan eten/vasten veranderden niet veel, zoals: ghreline, adiponectine, en brain-derived neurotrophic factor vertoonden slechts lichte veranderingen.

Maar interessant genoeg bereikte follistatine zijn hoogste waarde op de derde dag, met een toename van 5,62 eenheden; proproteïne convertase subtilisine/kexine convertase 9 (PCSK9) nam toe met ongeveer 4,75 eenheden gedurende de vastenperiode; neuroblastoom suppressor proteïne 1 (NBL1) daalde tot een minimum op de laatste dag, met een afname van 5,20 standaarddeviatie-eenheden. Misschien worden deze drie gegevens markers voor langdurig vasten (>3 dagen).

Daarnaast vertoonden eiwitten die verband houden met insuline-achtige groeifactor (IGF) signalering, cytokine signalering, lipoproteïne metabolisme en eiwitmetabolisme, vanuit het perspectief van de paden, allemaal significante veranderingen tijdens het vasten.

Veranderingen in meerdere eiwitten in het lichaam tijdens het vasten

Langdurig vasten heeft namelijk niet alleen invloed op moleculen in het bloedsomloopstelsel, maar ook op veranderingen in eiwitten in de extracellulaire matrix. Hierbij gaat het vooral om de aanzienlijke verrijking van het hersenspecifieke ECM-eiwit tenascin-R, dat een belangrijke rol speelt bij het behoud van neuronen en het stabiliseren van synapsen.

De onderzoekers evalueerden daarnaast de effecten van veranderingen in 212 eiwitten tijdens het vasten op ongeveer 500 gezondheidsresultaten, zowel positief als negatief.

Zo bleef het SWAP70-eiwit dat verband houdt met reumatoïde artritis afnemen naarmate de vastentijd toenam en bereikte het zijn piek na 6 dagen vasten. Dat wil zeggen dat langdurig vasten verlichting kan bieden bij reumatoïde artritis. Bovendien kan vasten gedurende maximaal 7 dagen ook helpen om eiwitten die verband houden met epilepsie en hartziekten bij kinderen te verminderen, waardoor de ziekte wordt verlicht.

Natuurlijk observeerden onderzoekers tijdens het vasten ook dat pulmonary surfactant protein D (SFTPD) en interleukine-7 receptor (IL7R) afnamen met gewichtsverlies, wat ook nauw verband houdt met verminderde immuniteit. Daarom moet je bij langdurig vasten meer aandacht besteden aan de immuunstatus van het lichaam.

Veranderingen in het genoom tijdens vasten

Zoals Claudia Langenberg, co-corresponderende auteur van dit artikel, zei, is dit de eerste keer dat er veranderingen in het lichaam op moleculair niveau zijn waargenomen tijdens vasten. Het is echter vermeldenswaard dat de voordelen van volledig vasten later dan verwacht verschijnen en pas 3 dagen na het vasten volledig zichtbaar zullen zijn, maar het effect is duurzaam. Bovendien beantwoordt deze studie ook een vraag: in vergelijking met diëten is langdurig vasten bevorderlijker voor gewichtsverlies.

Samenvattend kan vasten tot 7 dagen effectief 5,7 kg afvallen, maar het moet 3 dagen worden volgehouden voordat de gezondheidsvoordelen kunnen worden gerealiseerd. Vasten is echter een tweesnijdend zwaard. Alles is beter met mate. Te lang vasten kan ook schade aan het lichaam veroorzaken, zoals een lage immuniteit.

Natuurlijk moedigt dit artikel niet iedereen aan om maximaal 7 dagen te vasten. Je moet nog steeds doen wat je kunt om af te vallen, en nooit het grote geheel uit het oog verliezen voor het kleine.